مفصل چیست؟

استخوان‌های انسان برای تأمین نیازهای عملکردی سیستم اسکلتی عضلانی به روش‌های مختلف با هم می‌پیوندند. مفصل در آناتومی بدن انسان، ساختاری است که دو یا چند عنصر مجاور سیستم اسکلتی را از هم جدا می‌کند. بسته به نوع اتصال، عناصر موجود در مفصل ممکن است روی یکدیگر حرکت کنند یا بدون تحرک باشند.

مفصل به ویژه مفاصل لولایی مانند آرنج و زانو، ساختارهای پیچیده‌ای هستند و از استخوان، عضلات، مایع سینوویوم، غضروف و رباط‌ها تشکیل شده‌اند که برای تحمل وزن و حرکت بدن در فضا طراحی شده‌اند. فعالیت‌های بدن انسان به تعامل مؤثر بین مفاصل طبیعی و واحدهای عصبی – عضلانی بستگی دارند. همین عناصر همچنین برای توزیع تنش‌های مکانیکی بین بافت‌های مفصل به صورت انعکاسی تأثیر متقابل دارند.

اتصالات مفصلی را می‌توان از نظر بافتی و بر اساس نوع حرکت مجاز بر روی بافت همبند غالب طبقه‌بندی کرد. از نظر بافت‌شناسی، سه نوع مفصل در بدن شامل مفاصل رشته‌ای، غضروفی و ​​سینوویال هستند. از نظر عملکردی سه نوع مفصل عبارتند از «سینارتروز» (Synarthrosis) یا غیر متحرک، «آمفیارتروز» (Amphiarthrosis) یا کمی متحرک و «دیارتروز» (Diarthrosis) یا کاملا متحرک

دو حالت طبقه‌بندی با هم ارتباط دارند به این ترتیب که سینارتروزها رشته‌ای، آمفیاتروزها غضروفی و ​​دیارتروزها سینوویال هستند. در پاسخ به این که چند مفصل در بدن انسان وجود دارد باید گفت که هیچ پاسخ مشخصی برای این سوال وجود نداشته و تعداد تخمینی مفاصل بین 250 تا 350 عدد است.

• مفاصل: برخی مفصل را به عنوان نقطه اتصال دو استخوان تعریف می‌کنند. برخی دیگر معتقدند که این نقطه‌ای است که استخوان‌ها در آن به منظور حرکت اعضای بدن به هم متصل می‌شوند.
• حضور استخوان‌های کنجدی: سزاموئیدها استخوان‌هایی هستند که در اطراف تاندون‌ها قرار دارند، اما به استخوان‌های دیگر متصل نیستند، استخوان کشکک (زانو) بزرگ‌ترین استخوان کنجدی است. تعداد این استخوان‌ها از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
• سن فرد: نوزادان با حدود 270 استخوان زندگی را شروع کرده که برخی از این استخوان‌ها در هنگام رشد بهم می‌پیوندند. بزرگسالان حدود 206 استخوان مشخص دارند که 80 عدد از آن‌ها در اسکلت محوری و 126 عدد از آن‌ها به صورت زائده‌های اسکلتی هستند. بنابراین با توجه به سن افراد تعداد مفاصل می‌توانند در آن‌ها متفاوت باشند.

علت درد مفاصل:

 اگر فردی در مفاصل متعدد درد داشته باشد، به عنوان پلی‌آرترالژیا شناخته می‌شود. معمولاً درد مفاصل نتیجه آسیب، عفونت، بیماری یا التهاب است. 

• آسیب: آسیب علت شایع درد مفاصل است. آسیب می‌تواند در اثر استفاده بیش از و فشار آمدن بر مفاصل یا در اثر ضربه‌ای باشد که باعث شکستگی، پیچ خوردگی یا کشیدگی شود. به عنوان مثال، یک آسیب‌دیدگی شایع زانو آسیب به رباط صلیبی قدامی (ACL) است. افرادی که ورزش‌های خاصی مانند فوتبال، بسکتبال یا راگبی انجام می‌دهند، بیشتر در معرض آسیب‌دیدگی رباط صلیبی قدامی و در نتیجه آسیب مفصلی هستند.
• عفونت ویروسی: برخی از عفونت‌ها ممکن است منجر به درد مفصل شوند. به عنوان مثال، ویروس هپاتیت C می‌تواند عوارضی ایجاد کند که منجر به درد مفصلی شود. ابتلا به بیماری‌های روماتیسمی در افراد مبتلا به هپاتیت C معمول است که می‌تواند مشکلاتی از جمله درد در مفاصل ایجاد کند.
• برخی از بیماری‌ها: برخی از انوع بیماری‌ها می‌توانند باعث درد مفاصل شوند. لوپوس یک بیماری خود – ایمنی مزمن است و علائم شایع آن شامل درد عضلات و مفاصل است. در حقیقت درد مفصل، اولین علامت برای بیش از نیمی از کسانی است که به لوپوس مبتلا می‌شوند. افراد به لوپوس مبتلا می‌شوند زیرا سیستم ایمنی بدن آن‌ها بیش از حد فعال شده و به بافت سالم و طبیعی حمله می‌کند.
• بیماری‌های روماتیسمی: آرتروز و آرترالژیا بسیار شبیه به هم هستند اما تفاوت‌های اساسی باهم دارند. هر دو درد مفصل را توصیف می‌کنند اما آرترالژیا بدون التهاب مشخص در مفصل (که ویژگی بارز آرتروز است) رخ می‌دهد. حدود ۵۰ درصد از بزگسالان مبتلا به انواع آرتریت دردهای مفصلی را گزارش کرده‌اند. بیش از صد نوع بیماری روماتیسمی وجود دارند استئوآرتریت، روماتیسم مفصلی، نقرس و آرتروز سپتیک از انواع بیماری‌های روماتیسمی مرتبط با مفاصل هستند.

تشخیص درد مفاصل

بسیاری از شرایط مختلف می‌توانند منجر به درد مفاصل شوند، از جمله آرتروز، آرتریت روماتوئید، بورسیت، نقرس، کشیدگی، رگ به رگ شدن، عفونت و به ندرت می‌تواند دلیل سرطان مفصل باشد. در افراد مسن، درد مفصلی که بطور مداوم بدتر می‌شود و ممکن است فقط روی یک مفصل یا تعداد زیادی از آن‌ها تأثیر بگذارد، معمولاً نشانه آرتروز است.

در میان مفاصل مختلف بدن درد زانو شایع‌ترین بوده و بعد از آن به ترتیب درد شانه و مفصل ران شایع هستند. اما درد مفصل می‌تواند بر روی هر قسمت از بدن، از مچ پا و پاها گرفته تا شانه‌ها و دست‌ها تأثیر بگذارد. با افزایش سن، مفاصل دردناک به طور فزاینده‌ای شایع می‌شوند. از درد مفصل به عنوان آرترالژیا نیز یاد می‌شود. بیماری‌های مقاربتی کلامیدیا و سوزاک می‌توانند منجر به درد مفاصل شوند.

علائم و نشانه‌های مرتبط با درد مفصل می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• قرمزی
• تورم
• نرمی بیش از حد مفصل
• ایجاد حرارت در محل مفصل
• لنگیدن ناشی از درد مفصلی
• قفل شدن مفاصل
• از دست دادن دامنه حرکتی مفصل
• سفتی یا ضعف مفصل

تشخیص اولیه درد مزمن مفصل احتمالاً شامل ارزیابی توسط پزشک خواهد بود. آن‌ها معمولاً سابقه پزشکی فرد را بررسی کرده و معاینه فیزیکی انجام می‌دهند. پزشک ممکن است سوألاتی را بپرسد از جمله اینکه آیا درد پس از آسیب‌دیدگی ظاهر شده است یا اینکه سابقه خانوادگی بیماری مفصلی وجود دارد. به عنوان بخشی از معاینه بدنی، آن‌ها مفاصل را معاینه کرده و دامنه حرکت آن‌ها را بررسی می‌کنند. تکنیک‌های تصویربرداری مانند اشعه X و MRI، سونوگرافی و سی تی اسکن نیز ممکن است در تشخیص کمک کنند. یک پزشک ممکن است تست‌های آزمایشگاهی را برای کمک به تشخیص برای بیمار تجویز کند.

این آزمایشات ممکن است شامل آزمایش خون برای بررسی موارد زیر باشد:

• فاکتورهای روماتوئید
• سرعت رسوب گلبول قرمز
• سنجش اسید اوریک
• سنجش پروتئین واکنشی C
• آنتی‌بادی‌های ضد‌ هسته‌ای

درمان درد مفاصل

درمان درد مفاصل بسته به علت اصلی متفاوت خواهد بود. به طور معمول، پزشک برای تسکین درد ممکن است داروی مسکن تجویز کند. به عنوان مثال، برای آرتروز، آن‌ها ممکن است داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID)، کورتیکواستروئیدها یا داروهای ضد روماتیسم اصلاح کننده بیماری (DMARDs) را پیشنهاد دهند. اگر درد مفصل به دلیل عفونت باشد، پزشک آنتی بیوتیک یا ضد ویروس را برای کاهش و مدیریت علائم تجویز می‌کند. اگر این درد به دلیل آسیب‌دیدگی یا آرتروز باشد، پزشک ممکن است افراد را برای توان‌بخشی به یک متخصص فیزیوتراپی معرفی کند. در موارد شدیدتر یا در صورتی که درد ادامه پیدا کند، پزشک توصیه می‌کند که فرد تحت عمل جراحی قرار بگیرد.

درمان خانگی درد مفصل

نتایج استفاده از داروهای خانگی بسته به علت اصلی درد مفاصل احتمالاً متفاوت خواهد بود. افراد ممکن است بتوانند با مصرف NSAID های بدون نسخه، مانند ایبوپروفن یا استفاده از پماد کپسایسین موضعی، درد مفاصل را در خانه کنترل کنند. استفاده از عصا یا ویلچر نیز ممکن است به فرد کمک کند که از وارد آوردن فشار غیر ضروری به مفاصل دردناک جلوگیری کند.
همچنین ممکن است استفاده از روش R.I.C.E برای تسکین درد مفید باشد که شامل مراحل زیر است:

• استراحت: دادن استراحت به ناحیه آسیب‌دیده و پرهیز از استفاده از آن.
• یخ: استفاده از کیسه‌های یخ یا پدهای سرد کننده در ناحیه دردناک بدون اینکه مستقیماً پوست را لمس کنند.
• فشرده سازی: برای ایجاد پشتیبانی، کاهش جریان خون و محدود کردن تورم، ناحیه آسیب‌دیده را با باند الاستیک بپیچید.
• ارتفاع: نگه داشتن ناحیه دردناک بالاتر از سطح قلب برای کاهش تورم.

در صورت مشاهده علائم درد مفصلی که بر فعالیت‌های روزمره تأثیر می‌گذارد و یا باعث نگرانی می‌شود، بهتر است به پزشک مراجعه شود. یک پزشک قادر به تشخیص بیماری و درمان آن یا ارجاع برای مراقبت‌های ویژه خواهد بود. افراد اغلب می‌توانند درد خفیف مفصلی را با درمان‌های خانگی کنترل کنند، اما احتمالاً برای درد شدید یا مداوم مفصل درمان پزشکی لازم است.

مصرف ویتامین برای درد مفاصل:

درد مفصل اغلب نشانه التهاب است، هنوز درک درستی از نقش غذا در ایجاد درد در مفاصل وجود ندارد با این وجود افراد نباید از تأثیر رژیم غذایی و مواد مغذی در ویتامین ها غافل شوند. در یک مطالعه گسترده محققان دریافتند که پیروی از رژیم مدیترانه‌ای می‌تواند به کنترل و بهبود سلامت جسمی کمک کند. علاوه بر این، یک رژیم غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان، میوه‌ها، سبزیجات، آجیل و دانه‌های با رنگ روشن می‌تواند سلامت کلی را تقویت کرده و خطر بیماری را کاهش دهد. سایر مواد مغذی که ممکن است به تسکین درد مفصل کمک کنند شامل موراد زیر هستند:

•  پروبیوتیک‌ها در بهبود دردهای مفصلی که مرتبط با بیماری‌های خودایمنی هستند نقش داشتند.
• امگا ۳، مصرف غذاهای حاوی اسیدهای چرب غیر اشباع مانند امگا ۳ در بهبود درد مفاصل نقش داشتند.
• کلسیم
• ویتامین K
• ویتامین D

کلام آخر:

اگر درد یا سفتی مفاصل، تورم یا ناراحتی مداوم باشد، مراقبت‌های ارتوپدی مناسب می‌تواند تحرک و کیفیت زندگی شما را بهبود بخشد. بنابراین با مراجعه به موقع به متخصص ارتوپد دکتر رضا رضایی از بروز بیماری پیشگیری کنید.