قفل شدن زانو و درمان آن

برای اکثر افراد پیش آمده که نتوانسته اند زانوی خود را صاف کرده و یا آن را خم کنند.  این حالت مانع از حرکت و جابه‌جایی پای فرد می شود اصطلاحا گفته می‌شود زانوی فرد قفل شده است. در این‌حالت، احساس می کنند زانوها گیر کرده و نمی‌توانند آن را حرکت دهند. با ما همراه شوید تا در این مقاله با علت قفل شدن زانو و درمان آن آشنا شویم.

 قفل شدن زانو هنگامی رخ می دهد که فرد به صورت ناگهانی نتواند پای خود را دراز کرده و زنوی خود را صاف کند. علت آن هم معمولا آسیب به ناحیه زانو و التهاب مفصل زانو است.

زانوهای ما در واقع جزو مهم ترین مفصل های بدنمان هستند. زانوها جدا از تحمل وزن بدن فرد، فعالیت های روزمره مانند ایستادن، راه رفتن و بالا رفتن از پله ها را امکان پذیر می کنند. در نتیجه این استفاده مکرر از زانوها، زانوها مستعد آسیب و قفل شدن می شوند.

قفل شدن مفصل زانو به موقعیتی اطلاق می شود که پای فرد در جای خود قفل شده و نتوان آن را خم و راست کرد که در یکی از دو دسته ی زیر طبقه بندی می شوند: زانوی قفل شده کاذب و زانو قفل شده واقعی. 

دسته ی اول، قفل شدن حقیقی زانوست که در طی آن یک مانع مکانیکی در داخل مفصل، از حرکت زانو جلوگیری می کند. این حالت معمولا زمانی اتفاق می افتد که فرد پای خود را تا حد امکان صاف می کند.

دسته ی دوم، قفل شدن کاذب زانوست که در طی آن، درد شدید به طور موقتی تحرک زانو را محدود می کند. قفل شدن حقیقی زانو معمولا نادر است.

قفل شدن حقیقی زانو

قفل شدن زانو زمانی اتفاق می افتد که چیزی از نظر فیزیکی از صاف شدن زانو جلوگیری کند. زمانی که فردی زانوی قفل‌شده واقعی داشته باشد، مفصل‌زانو او در یک وضعیت گیر می کند و اصلا نمی تواند حرکت کند. در واقع مفصل زانو طوری طراحی شده است که می تواند خم و راست شده و اندکی نیز بچرخد. اگر چیزی در درون مفصل گیر کند، حرکت پا را محدود کرده موجب خشکی زانو شده و آن را قفل می کند.

مانند این که زانو کاملا از کار افتاده و نمی تواند آن را حرکت داد. معمولا قبل از این که فرد دوباره بتواند پای خود را حرکت دهد، به چند دقیقه حرکت آرام و یا تکان دادن نیاز خواهد بود. قفل شدن حقیقی زانو، بسته به موارد مختلف می تواند دردناک و یا بدون درد باشد. در این نوع از قفل شدن زانو، معمولا راست کردن پا مشکل شده و فرد نمی تواند پای خود را کاملا صاف کند.

نکته بسیار مهمی که باید بدانید این است که بدترین روش برای درمان قفل شدن زانو این است که خودسرانه عمل کنید؛ زیرا درمان خودسرانه و بدون نظارت پزشک ممکن است آسیب های جبران ناپذیر و خطرناکی به همراه داشته باشد.حتما در این موارد به پزشک متخصص ارتوپد مراجعه کنید.

برخی از دلایل بالقوه قفل شدن زانو عبارتند از: پارگی منیسک ،دررفتگی کشکک ،التهاب مفصل زانو ،استخوان ضعیف و شکننده ،آرتروز ،ورزش شدید

پارگی مینیسک زانو: مینیسک یک لایه ضخیم از غضروف است که سطح درونی مفصل را کاملا می‌پوشاند. مینیسک زانو علاوه ‌بر اینکه به‌ عنوان ضربه‌گیر عمل می‌کند می‌تواند حرکت مفصل را نیز روان‌تر کند. اگر منیسک زانو پاره شود، ممکن است تکه‌ای از آن در مفصل زانو گیر کرده و باعث قفل شدن زانو شود. این حالت یکی از اصلی‌ترین علل بروز قفل شدن زانو است که از اصلی‌ترین دلایل درد زانو نیز محسوب می‌شود. در واقع علت صاف ‌نشدن زانو و حتی درد زانو هنگام خم ‌شدن می‌تواند پارگی منیسک آن باشد. پارگی مینیسک زانو نیز غالبا به‌ دلیل چرخیدن روی یک زانو یا فرسودگی تدریجی مفصل آن اتفاق می‌افتد.

وجود استخوان ضعیف و شکننده در ساختار زانو:عامل دیگری که می تواند باعث قفل شدن زانو گردد، زمانی است که تکه ای استخوان از مفصل زانو شکسته شده و پس از جدا شدن آزادانه در آن محیط گردش کند. همانند پارگی مینیسک، اگر استخوان شکسته شده نیز به جای اشتباهی برود، می تواند در آن جا گیر افتاده و باعث قفل شدن زانو در یک موقعیت خاص گردد.تکه ی استخوان ممکن است در اثر یک آسیب و یا یک عارضه ی پزشکی مانند ابتلا به علائم ارتروز زانو و یا استئو کندریت دیسکان، شکسته شده باشد.

آرتروز زانو: با افزایش سن، احتمال قفل شدن زانو بیشتر می شود که این مورد نیز یکی از شایع‌ترین علل درد زانو هنگام خم ‌شدن است. در واقع، با افزایش سن، غضروف پوششی استخوان‌های زانو فرسوده شده و به ‌مرور زمان از بین می‌رود. به همین خاطر، این غضروف تکه ‌تکه‌ شده درون مفصل زانو گیر می‌کند و باعث می‌شود ک عارضه آرتروز زانو به‌ وجود بیاید. از طرفی، اگر غضروف زانو کاملا از بین برود، معمولا تراشه‌های استخوانی در مکانیسم مفصل زانو اختلال ایجاد می‌کنند و باعث قفل شدن زانو می‌شوند. به این شرایط در اصطلاح پزشکی استئو کندریت دیسکان گفته می‌شود.

انجام ورزش‌های شدید: انجام ورزش شدید و کشیده شدن ماهیچه ران نیز می‌تواند باعث قفل شدن زانو شود. در واقع، اگر در ماهیچه‌های خارجی ران ضعف یا گرفتگی ایجاد شود، در تعادل کشکک زانو نیز اختلال ایجاد می شود و در این‌ صورت، تا زمانی ‌که ماهیچه به حالت عادی خود باز نگردد، کشکک زانو نیز در همان حالت باقی می‌ماند. البته ذکر این نکته نیز ضروری است که حتی اگر کشکک زانو مجددا تعادل خود را به‌ دست آورد، ایجاد دامنه‌ حرکتی طبیعی زانو مدت زمان زیادی طول می‌کشد.

علاوه بر موارد بالا، می توان علل دیگری از جمله دررفتگی کشکک زانو، التهاب مفاصل زانو و آسیب رباط صلیبی قدامی زانو را دلیل قفل شدن زانو و ناتوانی زانو در صاف شدن یا خم شدن دانست.

از علائم قفل شدن واقعی زانو :  عدم توانایی صاف کردن زانو است. در برخی موارد، فردی که زانو قفل شده واقعی دارد، ممکن است درد را نیز تجربه کند.اگر قسمت های غضروفی در داخل مفصل باعث قفل شدن واقعی زانو شود، ممکن است فرد علائم و نشانه‌های دیگری را تجربه کند، از جمله:سفتی مزمن در زانو مشکل در صاف کردن کامل زانو،احساس ترکیدن در زانو،احساس برآمدگی در ناحیه ای که درد حس می شود ،درد و تورم متناوب

قفل شدن کاذب زانو

آسیب به زانو یکی از دلایل احتمالی این عارضه است. قفل شدن زانو زمانی اتفاق می افتد که پس از ضربه، دردشدید و اسپاسم عضلانی موجب انقباض و در نتیجه قفل شدن زانو می‌شود. این مکانیس در زانو به صورت خودکار توسط بدن انجام می شود. انقباض زانو در این حالت موجب جلوگیری از آسیب بیشتر به زانو می شود.اگرچه سفت شدن و تورم عضلانی، خم شدن یا صاف کردن زانو را دردناک می کند، اما مفصل زانو به خودی خود از نظر فیزیکی ناتوان از حرکت نیست.

در واقع اگر درد به اندازه ی کافی شدید باشد می تواند زانو را از حرکت عادی خود باز دارد. این اتفاق زمانی می افتد که مکانیسم حفاظتی بدن فعال شده و با محدود کردن حرکات، سعی در کاهش هر گونه آسیب احتمالی دارد. این امر معمولا با اسپاسم و گرفتگی ماهیچه ها و نگه داشتن پا در یک موقعیت خاص انجام می شود.

به این حالت، قفل شدگی کاذب زانو می گویند. تفاوت این حالت با قفل شدگی حقیقی زانو در این است که چیزی در درون خود مفصل گیر نیافتاده و در حالی که زانو در ابتدا قفل می شود، پس از مدت زمان کوتاهی می توان دوباره آن را حرکت داد. این عارضه معمولا یک حالت “ناگهانی” است که حرکت فرد را محدود کرده ولی به سرعت از بین می رود. قفل شدن کاذب زانو می تواند هم خم شدن و هم راست شدن زانو را محدود کند در حالی که قفل شدن حقیقی معمولا تنها راست شدن زانو را محدود می کند.

 چند علل قفل شدن کاذب زانو عبارتند از: درد ناشی از آسیب زانو ،التهاب زانو که بر اثر آسیب به مفصل اتفاق می افتد،سندرم پلیکا که التهاب بافت مفصل زانو است ،ناهنجاری کشکک، جایی که کاسه زانو به درستی حرکت نمی کند.

تورم : وجود مایع بیش از اندازه در درون کپسول مفصل، می تواند حرکت آن را محدود کرده و با دلیل فشار وارده، از خم و راست شدن پا جلوگیری کند.

التهاب : التهاب ساختار های درون و اطراف زانو نیز می تواند حرکت آن را محدود کند. شایع ترین علل این عارضه، آرتروز روماتوئید و نقرس می باشند.

حرکت نامناسب کشکک زانو : وجود مشکل در حرکت کشکک زانو بر روی شکاف جلوی زانو می تواند باعث قفل شدن کاذب زانو گردد. این عارضه معمولا بسیار دردناک است.

سندرم پلیکا : علت سندروم پلیکا ، ایجاد تنش در پلیکای میانی (یک شکاف بر روی بافت سینوویال پوشاننده ی مفصل) بوده و می تواند باعث قفل شدن کاذب زانو گردد.

آسیب به زانو : ایجاد هر گونه آسیب به هر یک از ساختار های زانو که بتواند درد شدید ایجاد کند، ممکن است باعث اسپاسم عضلانی شده و منجر به قفل شدن زانو گردد. برای مثال می توان به پیچ خوردگی رباط زانو اشاره کرد.

یکی از علائم اصلی قفل شدن شبه زانو درد است. افراد  علائمی مانند :احساس قفل شدن کوتاه در زانو ،احساس گرفتگی زانو ،احساس شلی یا بی ثباتی در زانو را تجربه می کنند.

علائم و نشانه‌های قفل شدن زانو:

• درد شدید هنگام خم ‌کردن و صاف ‌کردن زانو
• محدود شدن حرکت مفصل زانو
• حساس ‌شدن به لمس مفصل زانو و دردناک بودن زانو
• خم ‌شدن زانو در یک موقعیت ثابت و غالبا در زاویه 45 درجه و ثابت ماندن
• صاف نشدن زانو
• ایجاد صدای اصطحکاک و خرد شدن زانو همراه با درد شدید
• ناتوانی در ایستادن روی پاها به دلیل سایش زانو

راه های تشخیص زانو قفل شده:

• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
• توموگرافی کامپیوتری (CT)
• اسکن اشعه
• ایکس سونوگرافی

درمان قفل شدن زانو بستگی به علت و شدت مشکل دارد. ارزیابی دقیق و تشخیص مناسب توسط پزشک یا فیزیوتراپیست می‌تواند به تعیین بهترین روش درمانی کمک کند. پزشک با بررسی علائم و انجام آزمایشات لازم، دلایل قفل شدن زانو را مشخص می‌کند و بر اساس آن، روش درمانی مناسب را پیشنهاد می‌دهد.

 قفل شدن زانو و درمان آن:

روش مورد استفاده در درمان قفل شدن زانو کاملا به دلیل بروز این عارضه و شرایط فرد بستگی دارد.

• استفاده از روش یخ ‌درمانی، دارو درمانی، تزریق پی آر پی در زانو (PRP) و استفاده از روش فیزیوتراپی، در صورت قفل شدن زانو به ‌دلیل پارگی مینیسک آن از این روشها استفاده می شود.
• جراحی منیسکتومی، برای برداشتن تمام قطعه های پاره منیسک زانو
• ترمیم سرپایی مینیسک، زانو برای ترمیم غضروف پاره شده زانو
• استفاده از زانوبندهای طبی برای اصلاح حرکت زانو، گرم ثابت نگه داشتن زانو
• استفاده از پدهای گرم ‌کننده، حوله و کیسه آب ‌گرم روی زانو
• استفاده از تکنیک‌های فیزیوتراپی و حرکات ورزشی برای باز کردن قفل زانو و تقویت عضلات مهم اطراف زانو از جمله عضله چهار سر ران، عضلات خارج از ران، عضلات نزدیک کننده و خم کننده ران‌ها
• استفاده از یک‌ سری داروهای مخصوص قفل شدن زانو طبق توصیه پزشک
• عمل آرتروسکوپی زانو برای برداشتن قطعه گیر کرده داخل مفصل زانو و درمان قفل شدن زانو
• داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، مانند ایبوپروفن نیز می توانند به کاهش درد و التهاب کمک کنند.
• استفاده از بریس، اگر پزشک برای شما بریس تجویز کرد، لازم است که آن را ببندید. بریس یک نوع آتل یا محافظ زانو است که به تثبیت مفصل و کاهش فشار کمک می‌کند.
•  جراحی یک گزینه برای آسیب جدی زانو یا آرتریت طولانی‌مدت است. نوع جراحی می‌تواند از ترمیم ساده غضروف زانو تا جایگزینی کامل مفصل باشد. اگر قفل شدن زانو به دلیل شکستگی یا پارگی رباط باشد، اغلب نیاز به جراحی خواهد بود.
• اوزون تراپی به عنوان یک روش مؤثر برای درمان قفل شدن زانو شناخته می‌شود. در این روش، گاز اوزون با استفاده از سوزن‌های نازک به ناحیه مورد نظر تزریق می‌شود. این گاز تحریک‌کننده فرآیندهای بازسازی طبیعی بدن است. این فرایند باعث کاهش التهاب، تسکین درد و افزایش جریان خون در زانو می‌شود.

روش های جلوگیری از قفل شدن زانو

با انجام تمرین و ورزش مخصوص زانو از آسیب به زانو جلوگیری کنید. البته همیشه نمی‌توان از آسیب ها و شرایطی که می تواند باعث قفل شدن زانو شود جلوگیری کرد.

با این حال، اقداماتی وجود دارد که افراد می توانند برای محافظت از زانوهای خود انجام دهند. این اقدامات شامل:اجتناب از انجام ورزش های تماسی مانند فوتبال، راگبی و …استراحت در حین فعالیت هایی که باعث زانو درد می شود، ورزش در محدوده فیزیکی مناسب بدن ،تقویت عضلات پا و زانو ،حفظ انعطاف پذیری زانو

ورزش برای قفل شدن زانو

• گرم کردن مناسب بدن قبل از تمرین یا مسابقات، به عنوان یک عامل بازدارنده از قفل شدن زانو، حائز اهمیت است. انجام ورزش در زمین‌های مناسب و آماده، همچنین گرم کردن مناسب بدن و کشش عضلات حمایت‌کننده زانو (مانند همسترینگ و چهارسر ران) قبل از انجام تمرین و مسابقات، از جمله مواردی است که می‌تواند از شیوع آسیب منیسک زانو و در نتیجه قفل شدن زانو در ورزشکاران کاسته شود.
•  اگر قطعه‌ای از استخوان یا غضروف زانو آسیب ببیند، ممکن است آسیب جدی زانو به دنبال آن بیاید. بنابراین، هر گونه محدودیت حرکات زانو باید توسط پزشک درمان شود. گاهی ممکن است این مشکل با عمل جراحی برطرف شود.
•  در مواردی همچون آسیب‌های خفیف زانو و یا ضعف زانو، می‌توان با انجام تمرینات مناسب، از این عارضه پیشگیری کرده و زانو را توانبخشی داد. این حرکات حتی بعد از عمل جراحی منیسک (با مشورت پزشک) و برای سالمندان نیز مفید می‌باشد.
• تقویت عضلات چهار سر ران و همسترینگ می‌تواند از عوامل مهمی باشد که در پیشگیری از آسیب‌های منتهی به قفل شدن زانو موثر باشد. انجام حرکات قدرتی مانند اسکوات که در این نوع حرکت توصیه می‌شود، می‌تواند به ورزشکار آسیب دیده کمک کند تا عضلات خود را با استفاده از وزن بدن تقویت کند.
• یک حرکت دیگر که می‌تواند مفید باشد، ایستاده شدن و به طور متناوب وزن بدن را به آرامی از یک پا به پای دیگر منتقل کردن است.
• در حالت نشسته، پاها را دراز کرده و عضلات چهار سر ران را منقبض کنید. مدت زمان هر انقباض را ۱۰ ثانیه نگه دارید و تکرار این حرکت را ۸ تا ۱۲ بار انجام دهید.
• کشش چهار سر ران نیز می‌تواند مفید باشد. برای انجام این حرکت، روبروی یک دیوار یا تکیه‌گاهی مانند صندلی بایستید و پای چپ را از زانو خم کنید. سپس با دست چپ، مچ پای چپ را گرفته و آرام‌آرام به سمت باسن بکشید. این حرکت را برای پای راست نیز تکرار کنید و مدت زمان کشش را ۱۰ ثانیه نگه دارید.
• کشش همسترینگ، نشسته روی زمین، یک پای خود را به داخل خم کنید تا کف پای خم شده شما ران پای دیگر خود را لمس کند. سپس کمر خود را خم کرده و به سمت پای دراز کرده‌تان خم شوید تا انگشتان پا را لمس کنید. اگر نتوانستید انگشتان پا را لمس کنید، تا آستانه درد (ناشی از کشش) این حرکت را ادامه دهید. این کشش را برای هر پا به مدت ۲۰ ثانیه انجام دهید و آن را ۳ بار تکرار کنید. انجام این حرکات می‌تواند برای درمان و پیشگیری از قفل شدن زانو مفید باشد.
• کشش ساق پا، روبروی یک دیوار بایستید، دست‌ها را به اندازه عرض شانه باز کنید و بر روی دیوار قرار دهید. در حالی که کف هر دو پا روی زمین است و انگشتان پا رو به جلو هستند، پای راست خود را خم کنید و کمی به دیوار نزدیک کنید. سپس به سمت دیوار خم شوید و در این حالت کشش را در ناحیه ساق پا احساس کنید. این حرکت کششی رفع قفل شدن زانو را به مدت ۲۰ ثانیه انجام دهید، سپس پای دیگر. برای هر پا ۳ بار تکرار کنید.

نکته :از فعالیت‌هایی که به زانو فشار وارد می‌کنند، اجتناب نمایید. سعی نکنید با حرکت دادن زانو قفل آن را باز کنید. با گذشت زمان و با بهبود وضعیت، به تدریج میزان فعالیت و ورزش را برای تقویت عضلات اطراف زانو افزایش دهید. انجام حرکات کششی ساده می‌تواند به تقویت ماهیچه‌های زانو و تثبیت مفصل کمک کند. قبل از انجام هر نوع تمرین، با پزشک خود مشورت کنید تا تمرینات مناسب برای وضعیت شما را تعیین کند. کیسه یخ می‌تواند به کاهش التهاب، تورم و درد کمک کند. کیسه یخ را به مدت 15-20 دقیقه روی زانو قرار داده و این کار را چند بار در روز تکرار کنید.

با انجام تمرینات ورزشی از آسیب زانوهایتان جلوگیری کنید حتما هنگام خواب در شب، زانو های خود را خم نکنید و از چمباتمه زدن در طول خواب خودداری کنید. در عوض سعی کنید که به هنگام خواب، پا های خود را کشیده و مستقیم نگاه دارید. با احساس اولین علائم درد، بلافاصله با پزشک خود تماس گرفته و به او مراجعه کنید تا او بتواند مشکل زانوی شما را تشخیص داده و سریعا یک راه حل برای درمان قفل شدن زانو به شما ارائه دهد.به عنوان مثال اگر زانوهای شما هنگام راه رفتن و حرکت دادن قفل می شود و درد شدیدی در زانوهایتان حس می کنید، لطفا از ورزش کردن، بلند کردن اجسام سنگین، انجام کارهای خانه، بالا رفتن یا پایین آمدن از پله، دویدن و نشستن روی زانوهایتان خودداری کنید؛ زیرا این کارها درد زانوهایتان را چند برابر می کند و فشار زیادی به پاهایتان وارد می کند.

سپس سرما درمانی را انجام دهید، یعنی با گذاشتن چند تکه یخ روی زانوهایتان، دردش را کاهش دهید و سپس حوله گرم را روزی زانوها قرار دهید تا گرم شوند.حتما در اولین فرصت به پزشک فوق تخصص زانو مراجعه کنید. با مراجعه سریع به پزشک متخصص زانو، شاید برای درمان مشکل قفل شدن بتوانید از داروهای ساده و حرکات فیزیوتراپی استفاده کنید تا مشکلتان برطرف شود؛ اما اگر این موضوع حاد شود، ممکن است مجبور شوید به عمل جراحی زانو تن دهید.