جراحی تعویض مفصل لگن جز موفقیت آمیزترین جراحی های ارتوپدی به شمار می آید و یکی از ده پیشرفت برتر علم پزشکی در قرن 21 شناخته شده است. تاکنون صدها هزار نفر در سراسر جهان با این روش جراحی تحت درمان قرار گرفته اند و بعد از تحمل مدت ها رنج ناشی از آرتروز، آسیب دیدگی، عفونت، شکستگی لگن، وارد مرحله جدیدی از زندگی خود شوند. با انجام جراحی تعویض مفصل لگن، بیماران امکان راه رفتن دوباره را پیدا می کنند و می توانند کیفیت زندگی خود را بالا ببرند. خوشبختانه در کشور ما جراحی مفصل در سطح پیشرفته و به موازات تازه ترین تکنیک های روز دنیا انجام می شود.
آناتومی مفصل لگن
استخوان ران یک استخوان منحصر به فرد است که در مفصل لگن به چند منطقه آناتومیکی تقسیم می شود :
قسمتی گوی مانند که سر استخوان نامیده می شود .
قسمتی که پایین سر استخوان قرار گرفته و گردن استخوان ران نامیده می شود.
دو برجستگی استخوانی پایین تر از قسمت گردن قرار دارد. برجستگی خارجی تر را تروکانتر بزرگ می نامند. این برجستگی، سطح استخوانی بزرگی دارد و در قسمت خارجی مفصل لگن لمس می شود. عضلات بازکننده پا که وظیفه بازکردن پا به سمت خارج را برعهده دارند، به همین سطح استخوانی می چسبند. برجستگی کوچک که داخل تر است، تروکانتر کوچک خوانده می شود و محلی است که عضله اصلی خم کننده مفصل لگن به آن می چسبد.
منطقه بین این دو برجستگی که اینترتروکانتریک نامیده می شود.
قسمتی از استخوان ران که پایین تر از این دو برجستگی قرار دارد و منطقه ساب تروکانتریک نامیده می شود.
استخوان سمت داخلی گردن ران که کالکار نامیده می شود.
علت تعویض مفصل لگن
عمل جراحی تعویض مفصل لگن، یکی از دستاوردهای مهم علم پزشکی در سال های اخیر است. سالانه تعداد زیادی از بیماران با کمک این جراحی توانایی حرکت کردن دوباره را به دست می آورند و کیفیت زندگی خود را بهبود می بخشند. در جراحی تعویض مفصل همانند هر روش درمانی دیگر، پرسش ها و نکات ناشناخته ای برای بیماران وجود دارد. این نکات ناشناخته بیماران را دچار تشویش و نگرانی می کند.
رایج ترین دلیل این جراحی بیماری آرتروز می باشد، اما دلایل دیگری هم وجود دارد که پزشک تصمیم به عمل جراحی می گیرد این دلایل عبارت است از:
آرتریت روماتوئید
نکروز استخوان
آسیب دیدگی
تومور استخوان
تعویض مفصل
اقدامات قبل از جراحی لگن
قبل از انجام عمل جراحی مفصل لگن جراح و متخصص ارتوپدی معاینات و آزمایشات پزشکی را برای بیمار توصیه می کند. این آزمایشات به این دلیل گرفته می شود که جراح از تمام شرایط جسمی بیمار آگاهی پیدا کند.
آزمایشاتی که صورت می گیرد شامل موراد زیر می باشد:
برای اندازه گیری اندازه سلول های قرمز خونی آزمایش خون گرفته می شود.
موقعیت و وضعیت قلب را ارزیابی و مورد بررسی قرار می دهند.
برای تشخیص عفونت و یا بارداری آزمایش ادرار صورت می گیرد.
از شش ها تصویربرداری رادیولوژی انجام می شود.
برخی از مشکلات ویژه مانند: دیابت احتمال دارد در روند بهتر شدن و بهبود بیمار اختلالاتی به وجود بیاورد. به همین دلیل نیاز است که در صورت داشتن سابقه بیماری و استفاده از هر گونه داروئی به پزشک اطلاع داده شود تا از بروز عوارض جبران ناپذیر پیشگیری نمود.
نحوه عمل تعویض مفصل لگن
در عمل جراحی تعویض مفصل لگن، غضروف ها و استخوان هایی که دچار صدمه شده باشد برداشته می شود و اعضای مصنوعی در آن جای گذاری می شود. علاوه بر جابه جایی کارهای زیر هم در حین عمل صورت می گیرد:
قسمت آخر استخوان ران برداشته می شود و به وسیله یک میله فلزی که در قسمت اصلی تهی می باشد استخوان فمور جایگزین آن می شود. یک قسمت کروی به شکل فلزی یا سرامیکی در ناحیه بالای میله جای داده می شود. این وسیله کروی شکل برای سر آسیب دیده استخوان فمور، که از آن قسمت خارج شده است جایگذاری می شود. سطح غضروفی که صدمه دیده است برداشته می شود و با یک حفره دیگر جابه جا و جایگزین می شود.
برای انجام این کار از پیچ یا چسب مخصوص که بتواند به خوبی حفره را در محل نگه دارد استفاده می شود. زمانی که جراح از موقعیت و حرکت مفصل مطمئن شد این قسمت را با مواد تمیز کننده منحصر به فردی شستشو می دهد. بعد از عمل جراحی بیمار به اتاق ریکاوری منتقل می شود. در همین زمان مسکن هایی پزشک برای آروم کردن درد بیمار تجوز می کند. بیمار بین یک تا چهار روز در بیمارستان بستری می شود و مهم ترین مزیتی که عمل جراحی تعویض مفصل لگن دارد کاسته شدن درد بیمار می باشد.
مراقبت های بعد از عمل تعویض مفصل لگن
مراقبت های بعد از جراحی تعویض مفصل لگن، بدین صورت است که از مفصل جدید به خوبی مراقبت شود، شاهد نتایج ماندگاری خواهیم بود. مراقبت های کلی بعد از جراحی عبارتند از:
خودداری از خم کردن مفصل ران هنگام انجام فعالیت ها
عدم چرخش مفصل لگن
برداشتن گام های کوتاه
دوری از وارد آمدن فشار به بخیه ها
عدم قرار دادن پاها بر روی هم
دوری از نشستن بر روی صندلی های کوتاه (البته در تکنیکهای جدید این امر برای بیماران مجاز است)
یکی از مهم ترین نکاتی که بیماران باید به آن اهمیت دهند این است که هنگام راه رفتن و یا بالا و پایین کردن از پله ها، مراقب زمین خوردن باشند. به همین خاطر، توصیه می شود بیمار هنگام راه رفتن از عصا و یا واکر استفاده کند.
مراقبت های بعد از جراحی تعویض مفصل از مهمترین مواردی است که می تواند در نتیجه جراحی تاثیر بگذارد که این موارد عبارت است از:
داروهایی که متخصص ارتوپدی تجویز می نمایید به صورت منظم و مرتب مصرف نمایید.
استفاده از واکر و عصا ضروری خواهد بود.
به منظور پیشگیری از خارج شدن ایمپلنت مفصل از خم شدن به جلو در هنگام نشستن، از نشستن بر روی صندلی با ارتفاع کم و از فشار آوردن به مفصل خودداری نمایید.
فیزیوتراپی بعد از تعویض مفصل لگن
برای اینکه به راحتی بتوان دوره بهبود را گذراند و فعالیت های شخصی خود را انجام داد انجام فیزیوتراپی بسیار کمک کننده خواهد بود. در فیزیوتراپی تکنیک هایی یاد داده می شود که بیمار بتواند خیلی از فعالیت ها را در دوره بهبودی انجام دهد.
دوره نقاهت بعد از جراحی تعویض مفصل لگن
دوره نقاهت جراحی تعویض مفصل لگن به شرایط جسمانی بیمار و هم چنین نوع جراحی بستگی دارد. آن چه که اهمیت دارد این است که بیمار باید تمامی نکات و مراقبت های گفته شده از سوی پزشک را رعایت کند تا دوره نقاهت با سرعت بیشتر و کمترین میزان عوارض طی شود. بعد از پایان جراحی، پانسمانی بر روی بخیه ها قرار می گیرد تا از آن ها محافظت شود. بیمار به پشت دراز می کشد. گاها بالشتی ما بین پاها قرار می گیرد تا پوزیشن قرارگیری لگن و ران اصلاح شود. در صورتی که جراحی با کمترین میزان تهاجم انجام شده باشد، فرد همان روز جراحی قادر به راه رفتن خواهد بود. با این حال، ممکن است به دلیل تورم پاها و انگشت ها، راه رفتن و ورزش کردن کمی با سختی انجام شود.
عوارض تعویض مفصل لگن
هر جراحی با عوارضی همراه خواهد بود که این عوارض به دو بخش جانبی و ناشی از جراحی تقسیم بندی می شود. عوارض جانبی همچون تورم، درد موقتی بوده و ظرف مدت زمان بسیار کوتاه برطرف می شود، اما عوارض ناشی از جراحی تنها توسط افراد غیر متخصص ایجاد می شود، لذا به منظور پیشگیری از بروز چنین عوارضی در انتخاب جراح ارتوپدی خود دقت لازم و کافی را داشته باشید.
ورم
به مدت چند ماه بعد عمل، ناحیه عمل شده دچار ورم می باشد و که این امری طبیعی می باشد و نباید اصلا نگران بود. ولی اگر ورم شدید و حاد شد حتما باید به پزشک خود اطلاع داده شود. امکان دارد بیمار به قدر ناچیزی احساس بی حسی در اطراف ناحیه عمل کند و یا قسمت جراحی شده شروع به گز گز کردن کند که این هم باز طبیعی و عادی می باشد.
عفونت
درهر عمل جراحی ممکن است که ناحیه جراحی شده دارای عفونت شود به همین علت خود بیمار با رعایت نکات بهداشتی نباید به این موضوع دامن بزند و اگر عفونتی مشاهده شد حتما باید به پزشک مراجعه شود.
برخی از نشانه های عفونت به شرح ذیل می باشد:
فرد دچار تب بالا می شود.
لرز شدیدی در بیمار پیدا می شود.
یک هفته بعد از عمل ترشح زخم همچنان پیداست.
بعد از اینکه ترشحات قطع شده اند باز مجددا این ترشحات ادامه پیدا کنند.
ناحیه جراحی شده ترشح کدر و یا زرد رنگ داشته باشد.
ناحیه جراحی شده دچار قرمزی شده باشد.
در زمان فعالیت فرد احساس درد کند و از این موضوع رنج ببرد.
تمریناتی که به استحکام بیشتر مفصل لگن و ران کمک می کنند، به بیمار آموزش داده خواهند شد. همچنین به بیمار نحوه صحیح نشستن و یا خم کردن مفصل آموزش داده می شود تا از بروز آسیب های بعدی پیشگیری به عمل آید.
بعد از مرخص شدن از بیمارستان
معمولا بیمار یک تا دو روز در بیمارستان بستری می ماند، این بازه زمانی به روند پیشرفت و همچنین نوع جراحی بستگی دارد.
در صورتی که بیمار بدن سالم و آماده ای داشته باشد، یک روز در بیمارستان بستری می شود و همان روز می تواند شروع به راه رفتن کند.
سپری شدن دوره نقاهت در منزل
کاملا طبیعی است که بیمار بعد از جراحی، احساس کسالت داشته باشد. جراحی تعویض مفصل لگن، جراحی سخت و پیچیده ای است و ترمیم مفصل جدید زمان می برد. بعد از مرخص شدن از بیمارستان، تا چند هفته فردی از نزدیکان و یا اعضای خانواده، باید بیمار را حمایت کنند.
ورزش و تمرینات بدنی که به بیمار آموزش داده می شوند، باید به طور صحیح انجام شوند. ورزش، یکی از مهم ترین نکاتی است که باید در طول دوره نقاهت رعایت شود.
